Vai trò của canxi đối với sức khoẻ

 Nguồn: https://vienyhocungdung.vn/vai-tro-cua-canxi-doi-voi-suc-khoe-20170908100911475.htm

Canxi là một khoáng chất vô cùng thiết yếu của cơ thể, tham gia vào quá trình xây dựng hệ xương răng chắc khỏe, sản xuất và bài tiết một số hormone, chức năng đông máu, hoạt động cơ bắp và cơ tim, dẫn truyền tế bào thần kinh. Khi cơ thể bị thiếu canxi, sẽ dẫn đến những rối loạn và bệnh tật như loãng xương, rối loạn chức năng cơ bắp, tim mạch và thần kinh.

Vai trò của canxi đối với sức khoẻ

Canxi là một khoáng chất cần thiết đối với đời sống của các loài sinh vật nói chung và với con người nói riêng. Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển xương, canxi còn giúp duy trì hoạt động của các cơ bắp, kích thích máu lưu thông và phát tín hiệu cho các tế bào thần kinh đồng thời điều tiết các hormone trong cơ thể. Trung bình một người trưởng thành có khoảng 1,0-1,5kg canxi, trong đó 99% nằm trong xương và răng.

Từ nhiều năm trở lại đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu để hiểu rõ vai trò và ảnh hưởng của canxi đến sức khoẻ. Dưới đây là một số kết quả mà các nghiên cứu này đã chỉ ra:

Sức khoẻ xương và loãng xương

Xương cần nhiều canxi và vitamin D suốt thời thơ ấu và thanh thiếu niên để đạt được mật độ xương cao và duy trì được mật độ xương ổn định trong suốt những năm tiếp theo cho đến năm 30 tuổi. Sau độ tuổi 30, xương dần dần mất canxi, nhưng chúng ta có thể bù đắp lượng canxi mất đi bằng cách bổ sung canxi theo mức khuyến nghị và có một lối sống lành mạnh, tích cực kèm theo các hoạt động và rèn luyện thể lực hàng ngày.

Trẻ em, đặc biệt là trẻ em lứa tuổi phát triển, rất cần canxi. Khung xương của cơ thể được ví như một ngôi nhà được xây dựng với bê tông cốt thép. Trong đó, xi măng là Canxi (giúp tăng mật độ xương) và cốt thép là Collagen (giúp tăng chất lượng, tính đàn hồi của xương nhờ mối liên kết của các phân tử Collagen). Khung xương chắc khỏe, dẻo dai sẽ giúp cho cơ thể luôn khỏe mạnh, giúp trẻ đạt chiều cao và tầm vóc tối ưu khi trưởng thành. Do vậy, để trẻ phát triển khỏe mạnh và cao lớn, cần thiết phải bổ sung đầy đủ canxi.

Thiếu canxi trong khẩu phần dẫn đến tình trạng rối loạn khoáng hóa tại xương. Thiếu canxi mạn tính (do hấp thu canxi kém ở ruột non, do khẩu phần ăn không đủ canxi) là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến giảm mật độ xương, gây ra bệnh còi xương ở trẻ em và loãng xương ở người lớn.

Loãng xương thường xuất hiện ở lứa tuổi trung niên và cao tuổi, đặc biệt ở phụ nữ, khi đó xương trở nên xốp, nhẹ và dễ vỡ và dễ bị gãy hơn người bình thường. Loãng xương là một vấn đề sức khoẻ cộng đồng nghiêm trọng đối với hơn 10 triệu người trên 50 tuổi ở Hoa Kỳ.

Sự hấp thụ canxi và vitamin D cũng như tập luyện đều đặn là cần thiết để giữ cho xương khỏe mạnh trong suốt cuộc đời. Một số yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến tình trạng loãng xương là: mật độ xương ở tuổi thanh niên không đạt mức tối ưu, cung cấp canxi hàng ngày từ khẩu phần ăn bị thiếu cũng như ít hoạt động thể lực.

Bệnh tim mạch

Canxi đóng vai trò quan trọng cho co bóp của cơ tim và chất dẫn truyền thần kinh, do vậy thiếu can xi dẫn tới rối loạn hoạt động của tim. Một số nghiên cứu cho thấy nạp đủ lượng canxi khuyến nghị có thể làm giảm nguy cơ bệnh tim và đột quỵ. 

Can xi còn gắn với acid mật và chất béo trong đường tiêu hóa thành dạng không hòa tan, dẫn đến làm giảm cholesterol máu. Ngoài ra đủ canxi còn có tác dụng tốt cho hệ tim mạch gián tiếp qua bài tiết của hormone Calciotropic, còn làm giảm ngưng tạp tiểu cầu và tác dụng chống tắc nghẽn mạch máu.

Tăng huyết áp

Một số nghiên cứu đã nhận thấy việc nạp đủ lượng canxi cần thiết có thể làm giảm nguy cơ bị tăng huyết áp. Bổ sung can xi đủ hàng ngày ngăn chặn dòng calcium từ bên ngoài tế bào xâm nhập vào trong tế bào. Ở tế bào mỡ, việc giảm canxi nội bào ức chế tổng hợp acid béo và kích hoạt phân giải men tiêu mỡ, dẫn đến hiệu quả chống béo phì.

Canxi còn đóng vai trò điều hòa hoạt động của hệ thống liên võng, điều hòa hoạt động của natri và kali qua màng tế bào, làm giãn cơ trơn của mạch máu và áp lực động mạch.

Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng ăn một chế độ ăn ít chất béo, đủ canxi, rau và trái cây giúp giảm huyết áp.

Tiền sản giật

Tiền sản giật là một trong những biến chứng sản khoa nghiêm trọng, khi một phụ nữ mang thai bị tăng huyết áp và có các rối loạn về thận khiến protein xuất hiện trong nước tiểu. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây nên biến chứng trong quá trình chuyển dạ và sinh con, thậm chí có thể gây tử vong ở phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh. 

Đối với phụ nữ nạp vào ít hơn 900 mg canxi mỗi ngày, dùng sản phẩm bổ sung canxi trong thai kỳ (1.000 mg/ ngày hoặc nhiều hơn) sẽ giúp làm giảm nguy cơ tiền sản giật. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai có thể có đủ canxi từ chế độ ăn uống lành mạnh. Việc bổ sung canxi trong thai kỳ cần tuân theo chỉ định của bác sỹ..

Sỏi thận

Thành phần chính của sỏi thận là canxi oxalat. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng lượng canxi hấp thụ từ sản phẩm bổ sung canxi liều cao có liên quan đến nguy cơ bị sỏi thận cao hơn, đặc biệt ở người lớn tuổi. Trong khi canxi từ thực phẩm dường như không gây ra sỏi thận. 

Đối với hầu hết mọi người, các yếu tố khác (chẳng hạn như không uống đủ nước) có thể có ảnh hưởng lớn hơn đến nguy cơ sỏi thận so với lượng canxi nạp vào nhiều.

Giảm cân

Cơ chế này liên quan tới việc canxi kết hợp với chất béo trong thức ăn và acid mật trong đường tiêu hóa thành hỗn hợp khó hòa tan và được bài tiết ra theo phân, góp phần giảm cholesterol và chất béo được hấp thu vào cơ thể.

Mặt khác canxi kích thích hoạt động men lypase phân giải tế bào mỡ. Mặc dù một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bổ sung canxi giúp giảm cân theo thời gian, hầu hết các nghiên cứu đều cho thấy canxi - từ thực phẩm hoặc chế phẩm bổ sung vào chế độ ăn uống - ít có tác động đến trọng lượng cơ thể và lượng chất béo trong cơ thể.

Canxi có thể gây hại không?

Y văn đã đưa ra những trường hợp sử dụng thuốc bổ sung canxi liều cao kéo dài, gây tăng nồng độ canxi trong máu, từ đó gây nên những biến chứng không tốt cho sức khỏe. Những dấu hiệu của thừa canxi là mệt mỏi, trầm cảm, buồn nôn và nôn, tiêu chảy. Nặng hơn có thể gây rối loạn nhịp tim, hạ huyết áp, đau vùng thận. Thừa canxi cũng có thể làm cản trở khả năng hấp thu sắt và kẽm của cơ thể,

Ở người lớn, quá nhiều canxi từ thực phẩm bổ sung có thể làm tăng nguy cơ bị sỏi thận, gây canxi hoá một số cơ quan phủ tạng (như thận, vú, khớp xương, gân), lắng đọng nhiều tại mạch máu, mảng xơ vữa, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Một số nghiên cứu cho thấy những người tiêu thụ lượng canxi cao có thể làm tăng nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến và bệnh tim.

.

Hàm lượng canxi khuyến nghị theo từng lứa tuổi được liệt kê trong bảng bên dưới đây. :

• Trẻ 0- 5 tháng: 200-300mg/ngày, nếu đủ sữa mẹ, hoặc sử dụng sữa công thức thì không cần bổ sung thêm. Thừa canxi có thể gây nguy hiểm cho thận của trẻ.
• Trẻ 6-11 tháng: 400mg/ngày, không quá 1.500mg/ngày
• Trẻ 1-2 tuổi: 500mg/ngày, không quá 2.500mg/ngày
• Trẻ 3-5 tuổi: 600mg/ngày, không quá 2.500mg/ngày
• Trẻ 6-7 tuổi: 650mg/ngày, không quá 2.500mg/ngày
• Trẻ 8-9 tuổi: 700mg/ngày, không quá 3.000mg/ngày
• Trẻ 10-19 tuổi: 1.000mg/ngày, không quá 3.000mg/ngày

Hầu hết chúng ta không bị vượt quá lượng canxi ở mức khuyến nghị nếu chỉ bổ sung thông qua thực phẩm và chế độ ăn. Tuy nhiên, việc sử dụng các sản phẩm bổ sung canxi sẽ có thể dẫn đến tình trạng thừa canxi. Do vậy, hãy hỏi ý kiến của bác sỹ trước khi bạn sử dựng bất cứ sản phẩm bổ sung canxi nào.

Thông tin thêm trong bài viết: Một số sai lầm trong nỗ lực tăng trưởng chiều cao cho trẻ

PGS. TS Nguyễn Xuân Ninh - Viện Y học ứng dụng Việt Nam